Innan við 5% afskrifta til einstaklinga

Í gær birti ég færslu þar sem ég gerði tilraun til að bera saman tölur um afskriftir á skuldum heimila (einstaklinga) annars vegar og fyrirtækja hinsvegar. Þar sem tölurnar áttu sér ólíkan uppruna og voru fundnar með ólíkum aðferðum gat ég hinsvegar engu slegið föstu um hversu raunhæfur samanburðurinn væri.

Þegar leið á daginn laut svo allt að vilja mínum, þegar fregnaðist af svari efnahags- og viðskiptaráðherra við fyrirspurn Einars K. Guðfinnssonar um afskriftir í fjármálakerfinu. Það sem gerir þessar tölur meiri að gæðum en hinar fyrri, er að hér er um að ræða samræmda upplýsingasöfnun fjármálaeftirlitsins beint frá nýju bönkunum sjálfum, án þess að tölur um þrotabú gömlu bankanna blandist þar saman við.

Í svarinu kemur fram að heildarafskriftir þriggja stærstu bankanna (væntanlega Landsbanka, Íslandsbanka og Arion) árin 2009 og 2010 nemi rúmum 503 ma.kr. Þar af séu afskriftir til einstaklinga (heimila) ekki nema rúmir 22 ma.kr. á sama tímabili, eða 1,6% af heildarskuldum heimila og aðeins 4,7% af heildarskriftunum sem þýðir að fyrirtækin hafa fengið tuttugu sinnum meira afskrifað.

Í svarinu eru afskriftir fyrirtækja sundurliðaðar eftir atvinnugreinum. Athygli vekur að undir liðnum "Annað" eru tæpir 346 ma.kr. eða 71,9% af heildarafskriftum. Ekki fylgir sögunni hvað sé innifalið í þessum safnlið en heimildir mínar herma að uppistaðan í því séu meðal annars eignarhaldsfélög sem stofnuð voru utan um lánsviðskipti starfsmanna og vildarviðskiptavina með hlutabréf í fjármálafyrirtækjum.

Hversu nákvæmlega stór hluti þessrar fjárhæðar eru afskriftir hlutabréfalána er ekki ljóst á þessu stigi, en óhætt er að fullyrða að um sé að ræða vænan skerf. Sem dæmi má nefna að bara hjá Kaupþingi námu slík lán hátt í 50 ma.kr., þar af 15 ma.kr. bara hjá bankastjórunum tveimur., og hjá Glitni fengu sjö stjórnendur rúman milljarð á mann. Auk þess má nefna lán til félaga á borð við Stím (20 ma.kr.) eða Q Iceland Finance (25 ma.kr.) og fleiri sem voru ekki í eigu starfsmanna heldur vildarviðskiptavina sem tóku viljugir þátt í braskinu.

Eins og sjá má er þriðjungur skulda heimila til komin vegna áhrifa verðtryggingar og gengistryggingar. Þetta eru hækkanir sem urðu til án þess að nokkuð hafi verið fengið að láni til viðbótar, heldur vegna þess að lánin hækkuðu sjálfkrafa. Við þá hækkun myndaðist fullt af gervieignum inni í bönkunum, sem þeir lögðu til grundvallar stórauknum lánveitingum til hlutabréfakaupa í aðdraganda hrunsins. Þennan reikning sitja heimilin nú uppi með, en bankamennirnir sem eyddu þessum fjármunum í markaðsmisnotkun hafa með skipulegum hætti komið sér undan ábyrgð. Helsti munurinn er samt sá að heimilin voru óviljugir og grunlausir þáttakendur í svikamyllunni.

503 milljarðar afskrifaðir

Afskriftir fyrirtækja dygðu margfalt fyrir heimilin

Í nýjasta hefti Tíundar, tímariti Ríkisskattstjóra, er fjallað um skuldir fyrirtækja. Þar kemur fram að á árinu 2009 virðist sem skuldir íslenskra fyrirtækja hafi lækkað um 4.852 ma.kr. sem megi rekja til gjaldþrota og afskrifta á skuldum. Í vikunni sem leið birtu Samtök Fjármálafyrirtækja líka tölur um afskriftir á skuldum íslenskra heimila þar sem þær eru sagðar nema hátt í 144 ma.kr. frá hruni Reyndar eru ekki nema 24 milljarðar af því raunverulegar afskriftir, hitt eru leiðréttingar lána sem báru ólöglega gengistryggingu og voru líklega færð á hálfvirði yfir í nýju bankana.

Eignir fyrirtækjanna hafa svo sem rýrnað líka, um fjórðung eða 6.421 ma.kr. sem er þriðjungi meira en skuldirnar hafa lækkað. Aftur á móti hafa eignir heimila rýrnað líka, lækkun fasteignaverðs um fjórðung er sennilega ekkert langt frá veruleikanum og margir hafa þurft að ganga á sparifé til að greiða af síhækkandi skuldum. Þó fyrirtækjaafskriftir megi vafalaust rekja að talsverðu leyti til gjaldþrota nokkurra stórra fyrirtækja, þá hafa að sama skapi mörg heimili orðið gjaldþrota.

Þó ekki séu um fullkomlega samanburðarhæfa hluti að ræða er samt ágætt að átta sig á samhenginu. Heildarskuldir heimilanna eru um 1.400 ma.kr. samkvæmt tölum frá seðlabankanum. Það þýðir að niðurfelling allra skulda íslenskra heimila hefði rúmast innan afskriftafjárhæðar fyrirtækjanna, rúmlega þrisvar sinnum! Raunverulegar afskriftir heimilanna eru jafnframt ekki nema um hálft prósent af afskriftafjárhæð fyrirtækja á aðeins einu ári.

Sé þetta skoðað í þessu víðara samhengi, þá virðist hálf hjákátlegur málflutningur gegn kröfum um sanngjarna leiðréttingu á skuldum heimila sem hafa hækkað um 15-20% ef ekki meir umfram verðbólgumarkmið frá byrjun hrunsins. Þar er aðeins um að ræða hluta af heildarskuldum heimila og brotabrot af þeim afskriftum sem fyrirtæki hafa fengið. Og sem betur fer þarf slík leiðrétting ekki að kosta neitt aukalega, því afskriftasvigrúmið fyrir henni er innbyggt í áðurnefndar milljarðaþúsunda eignir sem hafa verið afskrifaðar hjá fyrirtækjum. Það eina sem vantar upp á er að þær afskriftir nái að fullu fram að ganga til lögaðila af holdi og blóði.

Munið að taka þátt í Undirskriftasöfnun Heimilanna.

Afskrifuðu þúsundir milljarða

Ræðuskrifari Obama til Hollywood

Wahsington Post segir frá því að Jon Lovett, 29 ára gamall handritshöfundur fyrir Barack Obama Bandaríkjaforseta, muni hætta störfum í þessum mánuði. Í stað þess að skrifa ræður forsetans hyggst hann reyna fyrir sér sem handritshöfundur gamanþátta í sjónvarpi. Fréttin sjálf er hinsvegar fúlasta alvara og alls enginn skáldskapur.

Lovett: "Það hefur alltaf verið draumur minn að skrifa gamanmál og vera skapandi.".

Þessi ungi maður virðist ekki hafa áttað sig á að sköpunarverk hans hafa á undanförnum árum verið liður í einhverjum stærsta farsa sem heimsbyggðin hefur séð, og það að miklu leyti í beinni sjónvarpsútsendingu.

Eru gerðarbeiðendur löglegir veðhafar?

Mikill fjöldi nauðungaruppboða er sagður yfirvofandi, en í hversu mörgum þeirra ætli gerðarbeiðandi sé í raun löglegur veðhafi og eigandi skuldarinnar?

Hagsmunasamtökum Heimilanna hafa borist upplýsingar um fjölmörg tilvik þar sem nauðungaruppboð hafa verið haldin að beiðni einhverra hinna nýju fjármálafyrirtækja, en á grundvelli veðskuldbindinga sem eru þinglýst eign fallinna fjármálafyrirtækja. Reyndar höfum við ekki fengið upplýsingar um eitt einasta  tilvik þar sem kröfur áður í eigu fallinna fjármálafyrirtækja hafa farið í gegnum löglegt þinglýsingarferli eigendaskipta áður en nýtt fjármálafyrirtæki stofnað með kennitöluflakk hefur farið fram á nauðungaruppboð á hinni veðsettu eign.

Já þið lásuð rétt, eigendaskipti veðskuldbindinga virðast í mörgum tilfellum ekki hafa verið þinglýst, en nýjir eigendur láta sig það engu varða heldur fara fram með offorsi við fullnustu slíkra krafna.

Hvers vegna skiptir þetta máli? Jú vegna þess að lögum samkvæmt getur aðeins löglegur veðhafi gert kröfu um aðför og upptöku hinnar veðsettu eignar. Þetta er til þess að koma í veg fyrir að ég geti til dæmis gert kröfu um nauðungaruppboð hjá einhverjum manni úti í bæ á grundvelli kröfu sem ég á sjálfur ekkert tilkall til. Þetta er meðal annars til að koma í veg fyrir að hægt sé beita opinberum aðilum fyrir sig í einhverskonar ofsóknum vegna deilna manna á milli um óskyld mál.

Aðeins löglegur kröfuhafi getur farið fram á slíkt og þess vegna skiptir miklu máli að sá sem það gerir sé réttur aðili. Hafi einhver keypt kröfuréttindin án þess að eigendaskiptum sé þinglýst er einfaldlega um að ræða vanefndir af hálfu seljanda kröfunar, sem hinn nýji eigandi verður þá krefja þann fyrri um bætur fyrir, en það er þeirra á milli og kemur skuldaranum í raun ekkert við.

Það eina sem kemur skuldaranum við er hvort sá sem rukkar á lögmæta kröfu?

Hér má sjá dæmi um afrit af skuldabréfi fengið í maí á þessu ári hjá fjármálafyrirtæki sem var stofnað haustið 2008 og er nú að innheimta kröfuna. Eins og kennitalan á bréfinu sýnir glögglega er það hinsvegar í eigu fjármálafyrirtækis sem var stofnað árið 1991 en er núna gjaldþrota.

Allir sem hafa einhverntíma starfað á fjármálamarkaði mega vita að þegar um er að ræða samningsbundnar fjárskuldbindingar er það alltaf texti frumritsins sem gildir. Maður hlýtur því að spyrja: hver má í raun krefjast fullnustu þessarar kröfu samkvæmt lögum um aðför og gjaldþrotaskipti?

Hrina uppboða í næstu viku

Formaður lögmannafélags varðhundur glæpagengja

Formanni lögmannafélagsins ætti að vera fullljóst að Hæstréttur hefur úrskurðað að vaxtaberandi bílasamningar séu í raun lán. Enda eru þeir meðhöndlaðir sem slíkir í bókhaldi fjármálafyrirtækjanna sjálfra. Ákvæði þeirra um vörslusviptingar "hins leigða" hafa þar af leiðandi ekkert gildi. Aðeins er um að ræða venjulega skuld sem skal innheimta lögum samkvæmt.

Formanni lögmannafélagsins ætti jafnframt að vera fullljóst að innheimtuþjónusta í atvinnuskyni er leyfisskyld starfsemi samkvæmt innheimtulögum. Enginn þeirra málaliða sem stunda þetta á vegum fjármálafyrirtækja hafa slíkt leyfi, og þar með er ekki um að ræða innheimtu heldu tilraun til ólögmætrar auðgunar, sem er refsiverður glæpur samkvæmt almennum hegningarlögum eins og hver annar þjófnaður.

Vegna innheimtu slíkra krafna er enn fremur rétt að benda á að þar sem engin þinglýst veðbönd hvíla á viðkomandi eign er aðeins um sjálfsskuldarábyrgð að ræða. Þar af leiðandi er aldrei löglega hægt að fullnusta kröfuna með beinni upptöku viðkomandi eignar, heldur þarf fyrst að hafa verið gert árangurslaust fjárnám og í framhaldinu þyrfti að krefjast gjaldþrotaskipta á búi skuldarans. Við gjaldþrotaskipti ætti ökutækið samkvæmt gjaldþrotalögum að fara á uppboð og söluandvirði þess að vera ráðstafað hlutfallslega upp í kröfur allra lánadrottna, en ekki aðeins þess sem veitti bílalánið.

Það er ekkert til í lögum sem heitir vörslusvipting af hálfu einkafyrirtækis.

Þeim sem heldur öðru fram er varla sætt á formannsstóli lögmannafélags.

Ögmundur svarar Brynjari