Fjármálaeftirlitið afturkalli starfsleyfi Lýsingar

Samkvæmt fréttum eru á annað hundrað mál gegn Lýsingu hf. fyrir dómstólum um þessar mundir, og má því telja líklegt að ljósin í lögfræðideildinni þar verði oft kveikt á nóttunni næsta haust. Þessi mikli málafjöldi er hinsvegar úr öllu samræmi við smæð fyrirtækisins og er mörgum tíðrætt um mikla óánægju viðskiptavina með óbilgirni fyrirtækisins í framkomu við sig. Hugsanlega er hinn mikli málafjöldi að einhverju leyti einkenni þess vanda.

Það er hinsvegar ekki nóg að kvarta bara, heldur er rétt að skoða hvað sé til ráða, og um leið er hægt að greina að nokkru leyti dýpri orsakir þess að vandamál sem þessi ná gjarnan að skjóta rótum á íslenskum fjármálamarkaði (er skemmst að minnast starfsemi Dróma í því samhengi). Við slíka athugun kemur í ljós einn sameiginlegur undirliggjandi þáttur: Fjármálaeftirlitið, eða reyndar í flestum tilvikum fullkominn skortur á því.

Sjá 7. tl. 1. mgr. 20. gr. laga um fjármálafyrirtæki nr. 161/2002:

http://www.althingi.is/lagas/nuna/2002161.html#G20

20. gr. Starfsheimildir viðskiptabanka, sparisjóða og lánafyrirtækja.
Starfsemi viðskiptabanka og sparisjóða getur tekið til eftirfarandi þátta:
   [...]
   7. Viðskipta fyrir eigin reikning eða fyrir viðskiptavini með:
   a. greiðsluskjöl á peningamarkaði (ávísanir, víxla, önnur sambærileg greiðsluskjöl o.s.frv.),
   b. erlendan gjaldeyri,
   c. framvirka samninga og skiptirétt (vilnanir),
   d. gengisbundin bréf og vaxtabréf og
   e. [...]

Jafnframt 3. mgr. sömu greinar:

Starfsemi lánafyrirtækja getur tekið til 1.–14. tölul. 1. mgr. að því undanskildu að lánafyrirtækjum er óheimilt að taka á móti innlánum.

(Lýsing fellur þarna undir skilgreininguna "lánafyrirtæki".)

Sjá yfirlit yfir starfsleyfi fjármálafyrirtækja á vef Fjármálaeftirlitsins:

http://www.fme.is/media/frettir/Yfirlit-yfir-starfsleyfi---skjal-3714.pdf

Starfsheimildir viðskiptabanka, sparisjóða og lánafyrirtækja skv. 20. gr. laga nr. 161/2002:	Lýsing hf.
[...]
7. Viðskipti fyrir eigin reikning eða fyrir viðskiptavini með:
a. greiðsluskjöl á peningamarkaði (ávísanir, víxla, önnur sambærileg greiðsluskjöl o.s.frv.),	X³
b. erlendan gjaldeyri,	X³
c. framvirka samninga og skiptirétt (vilnanir),	X³
d. gengisbundin bréf og vaxtabréf og	X³
e. verðbréf.	X³
[...]	X³

Sjá athugasemd til nánari skýringar í neðanmálsgrein:

"³ = En eingöngu fyrir eigin reikning, ekki fyrir viðskiptavini."

Það sem þetta þýðir í stuttu máli er að Lýsing hf. hefur hvorki starfsleyfi til viðskipta fyrir viðskiptavini sína með gjaldeyri né gengisbundin bréf. Þannig er útilokað að gengistryggðar lánveitingar Lýsingar til viðskiptavina sinna hafi getað rúmast innan þeirra heimilda sem starfsleyfi fyrirtækisins kveður á um.

Brotið getur varðað við 7. tl. 1. mgr. 9. gr. sömu laga:

http://www.althingi.is/lagas/nuna/2002161.html#G9

9. gr. Ástæður afturköllunar.
Fjármálaeftirlitið getur afturkallað starfsleyfi fjármálafyrirtækis í heild eða að hluta:
[...]
   7. brjóti fyrirtækið að öðru leyti alvarlega eða ítrekað gegn lögum þessum, reglum, samþykktum eða reglugerðum settum samkvæmt þeim.

Jafnframt varðar brot á starfsheimildum við 112. gr. b. laganna:

112. gr. b. Sektir eða fangelsi.
Það varðar sektum eða fangelsi allt að tveimur árum, liggi þyngri refsing ekki við broti samkvæmt öðrum lögum, að brjóta gegn eftirtöldum ákvæðum laga þessara og reglum settum á grundvelli þeirra:
   1. 3. gr. um að starfsleyfisskyld starfsemi skuli ekki stunduð án starfsleyfis,
   2. [...]

Með öðrum orðum er um að ræða athæfi sem varðar sviptingu starfleyfis og er refsivert.

Hérna eru hinsvegar þær aðgerðir FME vegna framferðis Lýsingar, sem sjáanlegar eru:

26.11.2012 Gagnsæistilkynning vegna athugunar á starfsháttum Lýsingar hf.

Borist hafði "ábending" (hugtakið sem FME notar yfir kvartanir) frá viðskiptavini Lýsingar sem hafði ekki aðeins verið neitað um endurútreikning, heldur beinlínis neitað um upplýsingar um endurútreikning og önnur nánar tiltekin atriði sem hann hafði óskað eftir. FME taldi að svara hefði átt fyrirspurninni og fyrirskipaði Lýsingu að "endurskoða meðhöndlun fyrirspurna frá viðskiptavinum" sem leiddi til þess að Lýsing birti nýja fréttatilkynningu á heimasíðu sinni með ítarlegri upplýsingum. Taldi FME það nægjanlegt og að ekki þætti ástæða til beitingar stjórnvaldssektar.

20.12.2013 Gagnsæistilkynning vegna athugunar á viðskiptaháttum Lýsingar hf. í kjölfar dóms Hæstaréttar í máli nr. 672/2012

Umræddur dómur braut blað í réttarsögunni að tvennu leyti. Í fyrsta skipti var dæmt samkvæmt lögum um neytendalán, og í fyrsta skipti var verðtrygging láns miðað við vísitölu neysluverðs dæmd ólögleg. Lýsing hefur hinsvegar gert sitt allra besta til þess að þaga yfir þessari niðurstöðu svo hún spyrjist ekki út, og hafði til dæmis ekki einu sinni fyrir því að láta fyrrverandi viðskiptavini með samskonar samninga vita af því að dómur hefði fallið og að þeir ættu líklega rétt á leiðréttingu. Jafnvel þeir sem vissu af dómnum og höfðu samband við Lýsingu af eigin frumkvæði, hafa margir hverjir lent í stökustu vandræðum með að fá þá leiðréttingu framkvæmda.

Fjármálaeftirlitið skarst í leikinn og fyrirskipaði Lýsingu að tilkynna öllum viðskiptavinum um dóminn, þar á meðal fyrrverandi viðskiptavinum sem voru þegar búnir að borga sig frá prísundinni, allt of háu og ólögmætu gjaldi. Lýsing þráaðist hinsvegar við og bar við allskyns misjafnlega góðum ástæðum og flækjum fyrir því að verða við fyrirmælunum.

9.1.2014 Eftir meira en sex mánaða þref og stapp höfðar Lýsing dómsmál gegn Fjármálaeftirlitinu og krefst ógildingar framangreindrar ákvörðunar um að tilkynna skuli viðskiptavinum með uppgreidda samninga um dóm sem eigi við um þá. FME tekur til varna og krefst frávísunar málsins, þar sem þriggja mánaða kærufrestur ákvörðunarinnar hafi verið löngu liðinn þegar dómsmálið var höfðað.

13.6.2014 Úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur í málinu nr. E-85/2014.

Rúmu ári eftir fyrsta bréf FME um málið til Lýsingar, kveður héraðsdómur upp úrskurð þar sem fallist er á að kröfum Lýsingar verði vísað frá dómi enda var kærufrestur útrunninn.

27.6.2014 Fjármálaeftirlitið samþykkir yfirtöku Lýsingar á Lykli

FME veitir samþykki sitt fyrir því að Lýsing yfirtaki tiltekinn rekstrahluta MP banka á sviði bílalána sem gengur undir heitinu Lykill. Engin sérstök rök eru færð fyrir ákvörðuninni. Reyndar er afar erfitt að sjá nein rök fyrir henni, nema þá kannski að FME hafi talið að fleiri neytendur á fjármálamarkaði þyrftu að taka út sína þjáningu...?

Meira um þessi hræðilegheit má lesa um í augLýsingu sem birtist í Fréttablaðinu þann 8. mars síðastliðinn, þar sem neytendur voru varaðir við starfsháttum Lýsingar. Miðað við þann fjölda mála sem nú fréttist að séu fyrir dómstólum gegn Lýsingu virðist hafa verið full þörf á slíkum aðvörunum. Málafjöldinn er heldur ekki í nokkru einasta samræmi við hverfandi markaðshlutdeild fyrirtækisins á íslenskum fjármálamarkaði, en í ákvörðun Samkeppniseftirlitsins vegna yfirtöku Lykils er hún sögð vera einungis 1,3%.

Með hliðsjón af öllu þessu er það ekki bara undarlegt heldur eiginlega hin mesta furða að ekki sé fyrir löngu búið að afturkalla starfsleyfi Lýsingar. Brot sem þessi geta varla talist flokkast undir annað en skipulögð fjársvik og stórfelldar tilraunir til ólögmætrar auðgunar. Hefðu þau verið framin í heilbrigðu réttarríki þá væri fyrirtækið ekki lengur starfandi undir stjórn sömu aðila og þeir annað hvort komnir eða á leiðinni bak við lás og slá.

Á Íslandi hinsvegar, þar höfum við FME, sem virðist vera pikkfast ofan í ræsinu.

Á annað hundrað mál gegn Lýsingu

Hafi einhver efast um það...

...hlýtur sá vafi nú að hafa verið tekinn af um hvert þetta stefnir.

"Rík­is­stjórn Ítal­íu ætl­ar að leggja áherslu á að Evr­ópu­sam­bandið verði að Banda­ríkj­um Evr­ópu á meðan hún fer með for­sætið inn­an sam­bands­ins á síðari helm­ingi þessa árs. 

Þetta er haft eft­ir Matteo Renzi, for­sæt­is­ráðherra Ítal­íu..."

Leggur áherslu á Bandaríki Evrópu

Gjaldeyrishöft í Laugardal um helgina

Á Secret Solstice tónlistarhátiðinni sem fer fram um helgina verður sérstakur gjaldmiðill notaður. Gestir hátíðarinnar munu við innganginn þurfa að skipta utanaðkomandi gjaldmiðlum (þar með talið íslenskum krónum) yfir í staðarmyntina sem er gjaldgeng í öllum viðskiptum inni á hátíðarsvæðinu. Þetta er auðvitað mjög sniðugt viðskiptamódel, að taka fyrst við peningum fólks fyrir tónleikamiða, og svo á  sjálfum tónleikunum er miðinn tekinn, ásamt því sem þá er eftir af peningum tónleikagesta.

Það vera semsagt gjaldeyrishöft í Laugardalnum um helgina. Reyndar fylgir ekki sögunni hvort fólk fær að taka eitthvað af evrum, dollurum eða öðrum utansvæðismyntum með inn á svæðið, en allavega er ljóst að þar verður ekkert hægt að kaupa fyrir þær.

Þetta er athyglisverð tilraun og verður forvitnilegt að fylgjast með afdrifum hennar. Þar á meðal hvort athæfið verði stöðvað af stjórnvöldum í ljósi þess að það varðar líklega við 154. gr. almennra hegningarlaga. Þar segir að sá skuli sæta sektum eða fangelsi allt að 3 mánuðum, sem án heimildar í lögum býr til, flytur inn eða lætur úti handhafabréf, sem notuð kunna að verða til þess að ganga sem gjaldmiðill manna á milli, hvort heldur almennt eða innan sérstaks flokks manna, eða vænta má, að notuð verði á þann hátt.

Ef þetta verður hinsvegar látið óáreitt af gjaldeyriseftirlitinu og efnahagsbrotadeildinni, þá er sennilega komið stjórnsýslufordæmi fyrir því að einkaaðilum sé heimil peningaútgáfa. Verði það niðurstaðan má telja líklegt að mörgum muni þykja það lúxus að geta sjálfir prentað sína peninga hindrunarlaust og án afskipta stjórnvalda.

Sérstakur gjaldmiðill í Laugardalnum

Talandi um almannahagsmuni

Hagsmunasamtök heimilanna sendu í dag frá sér svohljóðandi tilkynningu:

Þar sem Alþingi kemur saman í dag þrátt fyrir þinghlé vilja Hagsmunasamtök heimilanna skora á þingmenn að nýta tækifærið í þágu þeirra fjölmörgu fjölskyldna sem standa frammi fyrir nauðungarsölum á heimilum sínum. 

Þann 19. desember síðastliðinn samþykkti Alþingi bráðabirgðarákvæði við lög um nauðungarsölur (nr. 90/1991) sem kveður á um tímabundna frestun á nauðungarsölum og framlengingu á samþykkisfresti, fram yfir 1. september 2014. Hagsmunasamtök heimilanna skora á Alþingi að framlenga þennan frest til 1. janúar 2015. Ef ekkert verður að gert er hætt við að nauðungarsölur hefjist að nýju með fullum þunga þann 1. september, áður en Alþingi kemur saman á haustþingi, ásamt því að búast má við því að sýslumenn gangi frá uppgjöri á nauðungarsölum sem þegar hafa farið fram en eru á samþykkisfresti. Miklar líkur eru á að slíkt muni leiða til aukins húsnæðisvanda og félagslegrar upplausnar.

Framlenging á frestun nauðungarsalna er afar mikilvæg í ljósi þess að umsóknarfrestur um leiðréttingar vegna verðtryggðra fasteignalána rennur ekki út fyrr en þann 1. september og munu niðurstöður umsókna ekki verða ljósar fyrr en að þeim tíma liðnum. Einnig er vert að hafa í huga að beðið er ráðgefandi álits EFTA-dómstólsins í tveimur málum sem rekin eru fyrir dómstólum um lögmæti útfærslu verðtryggðra neytendalána, auk þess sem svipað mál vegna íbúðaláns er rekið fyrir Héraðsdómi Reykjavíkur. Verði niðurstaða einhverra þessara dómsmála neytendum í hag getur það breytt verulega stöðu lántakenda, jafnvel á þann veg að þeir sem annars stæðu frammi fyrir nauðungarsölu geti staðið við skuldbindingar sínar og þar með haldið heimilum sínum.

Með vísan til ályktunar aðalfundar HH þann 15. maí 2014:

“Aðalfundur Hagsmunasamtaka heimilanna fimmtudagskvöldið 15. maí 2014 skorar á Alþingi að grípa til ráðstafana áður en þing fer í sumarfrí og framlengja án tafar frestun á nauðungarsölum og framlengdum samþykkisfresti sem samþykkt var með bráðabirgðarákvæði við lög um nauðungarsölu (nr. 90/1991) þann 19. desember síðastliðinn. Mikilvægt er að fresturinn verði framlengdur, einkum þar sem enn er óljóst hvenær heimilin fái þær leiðréttingar sem þau vænta. Ef ekkert verður að gert er hætta á því að nauðungarsölur hefjist að nýju með fullum þunga þann 1. september áður en Alþingi kemur saman að nýju á haustþingi, sem líkur eru á að muni leiða til aukins húsnæðisvanda og félagslegar upplausnar.”

Þjónar ekki hagsmunum almennings

Refsivert á Íslandi líka

Talsverð umræða hefur sprottið að undanförnu um svokölluð "þvinguð hjónabönd" og sumir hafa velt því fyrir sér hvort setja þurfi sérstök lög til að koma í veg fyrir slíkt hér á landi. Til þess að svara slíkum spurningum er kannski rétt að byrja á því að skoða hvað gildandi lög hér á landi hafa að segja um þessi málefni.

Samkvæmt 4. tl. 1. mgr. 28. gr. hjúskaparlaga, getur annað hjóna krafist ógildingar hjúskapar, hafi það verið neytt til vígslunnar. Þetta ákvæði virðist eiga fullan rétt á sér, hinsvegar er helsti gallinn við það að virkni þess getur aðeins komið til sögunnar eftir að einhver hefur verið neyddur til vígslu í hjúskap, en getur ekki beinlínis hindrað slíkt athæfi, ef einbeittur vilji stendur til þess að fremja það.

Almenn hegningarlög hafa hinsvegar að geyma ýmis ákvæði sem geta komið til álita. Samkvæmt 225. og 226. gr. almennra hegningarlaga er frelsissvipting refsiverð með allt að 4 ára fangelsi og alveg upp í 16 ár eða ævilangt ef brotið er langvarandi eða í ágóðaskyni.

Ef tilgangurinn með verknaðinum er að misnota manneskju kynferðislega eða til nauðungarvinnu eða líffæranáms úr henni, flokkast brotið undir mansal skv. a- lið 227. gr. sömu laga. Refsing við slíkum brotum er allt að 12 ára fangelsi.

Af þessu er alveg ljóst að "þvinguð hjónabönd" eru harðbönnuð á Íslandi og við því liggja þungar refsingar að þvinga einhvern til slíks. Þar sem flestir eru líklega sammála því að athæfi sem þetta skuli vera bannað og refsivert, þá geta vonandi allir verið sammála því að jarða frekari umræðu um hvort slíkar reglur verði einhverntíma nauðsynlegar á Íslandi.

Við höfum haft slíkar reglur í áratugi nú þegar.

Bann lagt við þvinguðum hjónaböndum