Hvað með 77. gr. stjórnarskrárinnar?

Úr Stjórnarskrá lýðveldisins Íslands:

77. gr. Skattamálum skal skipað með lögum. Ekki má fela stjórnvöldum ákvörðun um hvort leggja skuli á skatt, breyta honum eða afnema hann.
Enginn skattur verður lagður á nema heimild hafi verið fyrir honum í lögum þegar þau atvik urðu sem ráða skattskyldu.

Lögfræðingarnir Lárus L. Blöndal, Sigurður Líndal og Stefán Már Stefánsson efast um að lögin um ríkisábyrgð vegna Icesave standist 40. og 41. greinar stjórnarskrárinnar, sem kveða á um heimildir Alþingis til að ákvarða skattheimtu og fjárveitingar úr ríkissjóði. En hvað með 77. greinina? Þar stendur skýrum orðum að engan skatt megi leggja á nema lagaheimild til þess hafi verið til staðar þegar þau atvik urðu sem ráða skattskyldu. Lykilatriðið í þessu er feitletrað hér á undan, en eina leiðin til að fjármagna ríkisábyrgðina vegna IceSave er með skattlagningu, og þau atvik sem ráða þá skattskyldunni eru innlánasöfnun Landsbankans 2007-2008 og fall bankans haustið 2008. Þegar þau atvik urðu var enga heimild að finna í lögum fyrir slíkri skattlagningu, og því vandséð að heimilt sé að leggja slíkan skatt á svona löngu seinna. Þetta ákvæði stjórnarskrárinnar er einmitt sett í þeim tilgangi að verja þegnana fyrir afturvirkri og gerræðislegri skattheimtu af hálfu stjórnvalda.

Áfram Ísland - Ekkert IceSave !

Segja Icesave-lög geta verið brot á stjórnarskrá

Athugasemdir

[Villi Asgeirsson, 2.12.2009 kl. 12:27]

Sýnist þetta vera á hreinu. Skattur vegna Icesave er ólöglegur.

Hvað gera bændur nú?

[Bjarni Þór Sigurbjörnsson (IP-tala skráð) 2.12.2009 kl. 15:19]

Ath. 40. og 41. gr. eru eðlisólíkar 2. mgr. 77. gr. að því leyti að þær fyrrnefndu kveða á um fjárveitingarvald ríkisins og að sköttum skuli skipað með lögum. 2. mgr. 77. gr. felur aftur á móti í sér vernd fyrir skattgreiðendur gegn afturvirkri skattálagningu.

Með "atvikum sem ráða skattskyldu" er átt við tekjuöflun einstaklingsins, viðskipti eða annað, sem skapar honum skattskyldu. Þannig kemur ákvæðið í veg fyrir að löggjafinn geti í dag ákveðið að ég skuli greiða 40% skatt af tekjum sem ég aflaði í gær, þegar í gær giltu lög um 30% skatt.

Með "atvikum sem ráða skattskyldu" er ekki átt við efnahagsaðstæður, atburði, kosningaloforð eða annað sem beint eða óbeint getur valdið því að löggjafinn ákveður að leggja á skatt. Hrun Landsbankans eða samningarnir um Icesave eru því ekki "atvik sem ráða skattskyldu" í skilningi 2. mgr. 77. gr., þó þessir atburðir kunni vissulega að hafa áhrif á ákvarðanir löggjafans hvað varðar efnahagsstjórn í framtíðinni.

[Guðmundur Ásgeirsson, 2.12.2009 kl. 15:30]

Hvað gera bændur nú? Það er góð spurning.

Ein hugmynd gæti verið að þegar næsta skattframtal kemur fylla þá út eyðublað RSK 3.17 "Ósk um breytingu á álagningu opinberra gjalda" og fara þar fram á sá hluti álagningarinnar sem er vegna IceSave verði felldur niður. Ef ég fer rétt með reglurnar þá er skattstjóra skylt að taka afstöðu til slíkra erinda og ákvörðuninni er hægt að áfrýja til dómstóla. Þeir sem eru með eigin rekstur (eins og bændur) geta líka hreinlega gert ráð fyrir þessu í framtalinu og talið hluta tekna sinna fram sem skattfrjálsar tekjur að því marki sem taka á til álagningar vegna IceSave, en þá þarf skatturinn að höfða mál ef á að pína mann til að borga umfram það.

P.S. Ég er ekki að hvetja til skattsvika, heldur að letja til að menn greiði umfram löglega skattskyldu.

[Guðmundur Ásgeirsson, 2.12.2009 kl. 16:14]

Bjarni Þór, takk fyrir athugasemdina, þú virðist hafa einhverja þekkingu á þessu og því væri ágætt ef þú gætir útskýrt þetta nánar.

Ef hrun Landsbankans eða IceSave samningarnir eru ekki atvik sem þarf að skattleggja út af til að greiða kröfur Breta og Hollendinga, hvaða atvik eru það þá nákvæmlega sem ráða skattskyldu í slíku tilviki? Og hvað með börn sem eru núna ófædd en verða hugsanlega orðin skattgreiðendur áður en IceSave krafan er greidd að fullu, hvað hafa þau gert sem "ræður skattskyldu" þeirra? Ef engin atvik hafa átt sér stað sem ráða skattskyldu þá er væntanlega ekki um neina skattskyldu að ræða, og hvernig hefur ríkisstjórnin þá hugsað sér að fjármagna ríkisábyrgðina, ef ekki með skatttekjum? Ætlar Steingrímur J. að skrifa gúmmítékka eða hvað?

Það eru ekki bara tekjuöflun og viðskipti sem valda því að fólk þarf að borga skatta. Það þurfa t.d. allir að greiða fasta upphæð í skatt til að standa undir rekstri Ríkisútvarpsins, óháð tekjum, viðskiptum eða notkun á þjónustunni. Þá er það eina sem ræður skattskyldunni sú staðreynd að ríkið vill borga rekstrarkostnað stofnunarinnar, en ekki athafnir skattgreiðenda sjálfra.

[Bjarni Þór Sigurbjörnsson (IP-tala skráð) 2.12.2009 kl. 17:36]

Orðið "skattskylda" í merkingu 2. mgr. 77. gr., felur í sér þá skyldu einstaklingsins að greiða skatt skv. lögum, en hefur ekkert með meðferð löggjafans á sjálfu skattfénu að gera. Um hana gildir 41. gr.: Ekkert gjald má greiða af hendi, nema heimild sé til þess í fjárlögum eða fjáraukalögum.

Icesave-samningarnir eru ekki "atvik sem ráða skattskyldu" í skilningi 2. mgr. 77. gr., ekki frekar en t.d. ákvörðun löggjafans um að stofna grunnskóla, reka ríkisútvarp eða greiða fæðingarorlof. Skattskylda, í merkingu ákvæðisins, skapast ekki við slíkt, heldur skapast hún þegar einstaklingur eða lögaðili viðhefur háttsemi sem skv. lögum er skattskyld, s.s. þegar hann aflar sér tekna.

[Guðmundur Ásgeirsson, 3.12.2009 kl. 12:01]

Allt í lagi Bjarni, hvaða háttsemi hefur vinnandi fólk á Íslandi viðhaft sem skyldar það til að greiða skatt til að bæta tjón af völdum einkafyrirtækis? Þú hefur viðrað þá skoðun þína að IceSave samningarnir séu ekki "atvik sem ráða skattskyldu" en þú hefur ekki svarað því hvaða atvik gera það þá í þessu ákveðna tilviki.

Eins og ég sé þetta liggur alveg ljóst fyrir að ef ég verð látinn greiða skatt til að fjármagna IceSave ríkisábyrgð þá er ástæðan fyrir því einfaldlega sú að Landsbankinn hrundi, ef hann hefði ekki gert það þá myndi ég heldur ekki þurfa hugsanlega að greiða skatt til að bæta tjónið. Þannig er það fall Landsbankans sem ræður því hvort slíkan skatt þarf að greiða eða ekki. Ef það er eitthvað annað en það sem veldur því að greiða þarf skattinn, þá væri gaman að fá að vita hvað það er. Varla er það vindáttin.

Hvaða "atvik ráða skattskyldu" í tilfelli IceSave? Svar óskast!

[Bjarni Þór Sigurbjörnsson (IP-tala skráð) 3.12.2009 kl. 16:11]

Guðmundur,

hér er ég ekki að fjalla um mína skoðun, heldur að reyna að útskýra fyrir þér þá merkingu sem almennt hefur verið talin felast í 2. mgr. 77. gr. stjórnarskrárinnar - og þ.a.l. hvers vegna hún á ekki við í því samhengi sem þú fjallar um í færslunni.

Grundvallaratriðið er þetta:

Afturvirkni á sviði skattaréttar felst í því þegar löggjafinn lætur þig greiða X% skatt af tekjum, sem þú aflaðir á meðan lög um Y% skatt voru í gildi.

Fyrir 1995 var afturvirk skattlöggjöf almennt talin standast og féllu margir dómar því til staðfestingar. Með stjórnarskrárbreytingum það ár var hins vegar girt fyrir slíka afturvirkni með setningu 2. mgr. 77. gr.

Ákvæði 2. mgr. 77. gr. girðir hins vegar ekki fyrir það að löggjafinn noti skattfé til að greiða fyrir eitthvað sem gerðist í gær eða á rætur að rekja til fortíðarinnar. Ef svo væri, þá mundu nú flest, ef ekki öll, fjárútlát ríkisins stangast á við ákvæðið, þ.e. vera ólögleg.

[Guðmundur Ásgeirsson, 3.12.2009 kl. 17:43]

Gott og vel Bjarni, þú þráast samt ennþá við að svara meginspurningu minni:

Hvaða "atvik ráða skattskyldu" í tilfelli IceSave?

[Bjarni Þór Sigurbjörnsson (IP-tala skráð) 3.12.2009 kl. 18:21]

Nei, ég hef ekki þrást við að svara þessari spurningu. Svarið er tvíendurtekið í ofangreindum athugasemdum. En til að orða það enn og aftur: 

Icesave-samningur er ekki gjörningur sem ræður skattskyldu í merkingu 2. mgr. 77. gr. Það er ekkert "atvik" fyrir hendi í skilningi ákvæðisins.

Ef þú, með spurningu þinni, ert hins vegar að leggja einhverja allt aðra merkingu í orðasambandið "atvik sem ræður skattskyldu" en gert er í 2. mgr. 77. gr., nú þá ertu ekki lengur að fjalla um það hvort samningarnir brjóti gegn ákvæðinu, sem var sú spurning sem þú lagðir upp með í færslunni og ég tel mig nú þegar hafa skilmerkilega svarað.

[Guðmundur Ásgeirsson, 4.12.2009 kl. 11:39]

Þakka þér fyrir athugasemdirnar Bjarni. Þú svarar vissulega skilmerkilega, en ég var að fiska eftir nákvæmlega hvaða atvik ráði skattskyldu í tilviki IceSave, sem þú hefur nú svarað þannig:

"Icesave-samningur er ekki gjörningur sem ræður skattskyldu í merkingu 2. mgr. 77. gr. Það er ekkert "atvik" fyrir hendi í skilningi ákvæðisins."

Ef það er ekkert "atvik sem ræður skattskyldu" í tilviki IceSave, þýðir það þá að við þurfum ekki að borga þann skatt? Ef svo er þá hafa yfirvöld engin tök á að fjármagna ríkisábyrgðina og hafa þ.a.l. skrifað undir gúmmítékka. Nema það að búa í sama landi of einkafyrirtæki sem er í gjaldþrotameðferð geti talist "atvik sem ráða skattskyldu".

Nú veit ég ekki hvort ég er að leggja einhverja aðra merkingu í orðasambandið "atvik sem ræður skattskyldu" en gert er í 2. mgr. 77. gr. Samkvæmt mínum málskilningi þá er verið að tala um einhvern atburð sem orsakar það að einhver þarf að greiða skatt. T.d. ef ég vinn mér inn tekjur og á þeim tíma er skylt að greiða hluta þeirra í skatt, þá er það vinna mín og tekjuöflun sem "ræður skattskyldu", eða ef olíufélag selur mér bensín og hluti söluandvirðisins fer í skatt vegna gildandi reglna þá eru það eldsneytiskaup mín sem "ráða skattskyldu" í því tilviki.

Í tilviki IceSave þá sé ég enga ástæðu fyrir því að greiða þurfi þann skatt ("atvik sem ráða skattskyldu") nema það að Landsbankinn fór á hausinn og íslensk stjórnvöld ákváðu að samþykkja ríkisábyrgð á innstæðum erlendis, ef það hefði hinsvegar ekki gerst þá værum við ekki að velta þessu fyrir okkur. Þegar þetta gerðist var hvergi að finna heimild í lögum til að leggja á slíkan skatt, og skv. áðurnefndri stjórnarskrárgrein er það óheimilt eftir á.

Ég veit að sumum finnst þetta eflaust smámunasemi eða hártoganir hjá mér og eflaust má túlka þetta á fleiri vegu, ég styðst hinsvegar eingöngu við almennan málskilning og geri ráð fyrir að stjórnarskráin sé á íslensku.