Stóraukin veðlánaviðskipti Seðlabankans

Í viðskiptablaði Morgunblaðsins í dag kemur fram að veðlánaviðskipti Seðlabanka Íslands við bankakerfið hafi aukist verulega frá því í haust. Af þessu megi draga þá ályktun að þörf bankakerfisins fyrir aukið lausafé hafi aukist verulega síðustu mánuði.

Það þarf svo sem ekki að koma á óvart að lausafjárþörf bankanna hafi aukst eftir því sem líður á árið, eflaust spila þar inn í miklar afskriftir ónýtra lánveitinga, þar á meðal gengisbundinna lána. Banki sem á ekki lausafé getur ekki greitt út neinar innstæður ef viðskiptavinir óska eftir að taka þær út í reiðufé, og í bankastarfsemi jafngildir það greiðsluþroti þegar banki getur ekki staðið við þessar, eða eftir atvikum aðrar skuldbindingar sínar.

En þegar svona fréttir birtast eru fáir almennir lesendur sem kippa sér upp við það enda hafa  fæstir mikinn skilning á þessu þegar þetta er falið svona á bakvið tækniheiti og fræðimál. Það sem er raunverulega að gerast er að Seðlabankinn er að lána bönkunum peninga gegn veði í lánasöfnum þeirra, sem er það sama og olli tæknilegu gjaldþroti hans þegar bankakerfið hrundi haustið 2008. Erum við að horfa fram á bankahrun #2? Ég veit það ekki og vona svo sannarlega ekki, en ef svo er þá fengist það endanlega staðfest að endurreisn bankakerfisins mætti flokka undir mesta klúður Íslandssögunnar, stærra heldur en sjálft bankahrunið og ýmsar ákvarðanir sem tengdust því, jafnvel IceSave!

Þeirri spurningu er algerlega ósvarað hvers vegna Seðlabankinn er yfir höfuð að þessu. Hvaða hagsmuni hefur íslenskur almenningur af því að Seðlabanki þjóðarinnar sé að lána bönkum peninga, og þurfa bankarnir nauðsynlega á þessu að halda? Var ekki nóg að leggja þeim til hundruðir milljarða þegar þeir voru endurfármagnaðir í fyrra? Hvaðan koma peningarnir sem er verið að lána? Ef þetta eru peningar sem eru nýútgefnir af Seðlabankanum sérstaklega í þessum tilgangi, þá er í raun verið að gefa út gjaldmiðil sem er baktryggður með engu nema skuldum. Skuldir íslenskra heimila og fyrirtækja eru alls ekki mikils virði við núverandi aðstæður, en hveru mikils virði er þá gjaldmiðill sem byggir á þeim eingöngu? Skuldsetning er það sem kom okkur í þau vandræði sem við erum í, og lausnin getur því ekki falist í aukinni skuldsetningu heldur hlýtur einmitt að ganga út á það gagnstæða. Væri ekki nær að útgáfa gjaldmiðilsins grundvallaðist á verðmætasköpun frekar en skuldsetningu?

Árni Páll Árnason viðskiptaráðherra boðaði núna á milli jóla og nýárs til víðtæks samráðs um nýja peningastefnu, og sem félagi í hópi áhugafólks um úrbætur á fjármálakerfinu (IFRI) get ég sagt frá því hér að við höfum nú þegar haft samband við viðskiptaráðuneytið og lýst yfir áhuga á þáttöku í verkefninu. Nú standa spjótin á ráðherranum að efna þessi fyrirheit, en hvort sem hann gerir það spái ég því að þetta verði meðal þeirra málefna sem verða ofarlega á baugi á næsta ári.

Þar til á reynir er að sjálfsögðu rétt að vera jákvæður, en ég tel þó ástæðu til hóflegrar bjartsýni. Ráðherrann og samflokksmenn hans virðast nefninlega ekki hafa mikinn áhuga á alvöru peningastefnu, heldur þvert á móti vilja leggja hana niður og afsala úgáfuvaldinu yfir gjaldmiðlinum til evrópska seðlabankans í Frankfurt í Þýskalandi. Ef peningastefnu skyldi kalla, væri það afleit niðurstaða, því sú peningaútgáfa sem þar fer fram grundvallast líka á skuldsetningu og er sama eðlis og sú sem valdið hefur allherjarhruni sem enn sér ekki fyrir endann á. Enn fremur þá er ECB miklu lengra kominn í sínum veðlánaviðskiptum með því að kaupa beint ríkisskuldabréf af þeim ríkjum sem hafa neyðst til að dæla fúlgum almannafjár inn í bankakerfið, sum þvert gegn vilja almennings. Þetta mun kannski ekki tæknilega valda gjaldþroti þar sem skuldirnar eru í eigin gjaldmiðli, og því alltaf hægt að prenta sig út úr vandanum. Áhrifin á almenning verða hinsvegar svipuð: kaupmáttur skerðist, álögur aukast og lífskjör versna.

Meiri skuldsetning er það síðasta sem við þurfum á að halda. Þess vegna þurfum við að losa okkur við alla gjaldmiðla sem hafa þau áhrif að auka skuldirnar, og taka þess í stað upp gjaldmiðil sem hægt er að nota til að greiða niður skuldirnar í kerfinu.

Veðlánaviðskipti SÍ stóraukast

Athugasemdir

[Guðmundur Ingi Kristinsson, 30.12.2010 kl. 16:43]

Lausafjárskortur enn og aftur. Núna vegna þess að stórir hópar tapa á því að liggja með sitt sparifé í bönkum (tekjutenging) og taka þá út og eyða eða setja undr kodda (vinstripólitík).

[Ómar Geirsson, 31.12.2010 kl. 01:20]

Blessaður Guðmundur.

Er að kveðja árið og lesa mér til fróðleiks.

Góður pistill.  Sannur.

Á einhverjum tímapunkti mun fólk virkilega spá í hugmyndir sem fela í sér lausnir, en ekki slitin klæði yfir ókleyfan múr fyrri vandræða.

Góð lokasetning, við þurfum að skilja að skuldir eru neyð, ekki drifkraftur hagkerfis.

Kveðja að austan.

[Guðmundur Ásgeirsson, 1.1.2011 kl. 07:27]

IFRI – Icelandic Financial Reform Initiative | Úrbætur á fjármálakerfi Íslands

Gleðilegt ár gott fólk!