Öfugsnúinn fréttaflutningur um neytendalán

Í tengdri frétt er fjallað um ágreiningsmál sem varðaði lántöku bundna gengi erlendra gjaldmiðla, eða með svokallaðri gengistryggingu, sem var staðfest með dómi Hæstaréttar í júní 2010 og margítrekuðum dómum síðan þá að væri ólögleg. Einhvernveginn tekst fréttaritara að gera það að meginefni fréttarinnar að lánveitandinn hafi verið sýknaður og lántakendur hafi því þurft að endurgreiða lánið, eins og þeir hafi reynt að neita því.

Það sem er gagnrýnivert við þennan fréttaflutning er að málið snerist alls ekkert um það hvort ætti að endurgreiða lánið eða ekki. Allir aðilar málsins, þar með taldir lántakendur, voru sammála um að þeim bæri að endurgreiða lánið. Ágreiningurinn stóð hinsvegar um það hversu mikið þær ættu að greiða umfram það sem þeir fengu upphaflega lánað.

Aðalkrafa þeirra var sú að þeir ættu að endurgreiða lánið, en ekkert umfram það enda hefði lánveitandinn vanrækt að upplýsa um þann kostnað sem ætti að greiða umfram endurgreiðslu sjálfrar lánsfjárhæðarinnar. Þessi málsástæða er sú sama og margir neytendur þekkja sem "auglýst verð skal gilda" og er meginregla í neytendaviðskiptum. Hún hefur það í för með sér að ef kaupmaður eða seljandi þjónustu auglýsir tiltekið verð er honum ekki heimilt að krefja neytanda um meira, enda hafi hið auglýsta verð verið of lágt.

Þessi regla jafngildir því að í stað þess að greiða sekt í ríkissjóð fyrir rangar verðmerkingar, þurfi seljandinn í staðinn að greiða sektina milliliðalaust til brotaþola. Það á hann að gera með því að láta neytandann hafa vöruna (í þessu tilviki lánið) á auglýstu verði, jafnvel þó það sé lægra verð en ætlað var. Þessari einföldu meginreglu virðist íslenskum dómstólum fyrirmunað að beita á neytendalán, jafnvel þó allir viti að hún gildi í smásöluverslun.

Þrátt fyrir að lánveitandinn hafi í þessu tiltekna máli verið sýknaður af kröfu lántakendanna, er ekki þar með sagt að hann hafi hagað sér í samræmi við lög. Þvert á móti, því í málinu var viðurkennt að lánið hefði verið ólöglega gengistryggt og lánveitandinn var þegar búinn að endurreikna lánið vegna þess og lækka það talsvert. Einnig var viðurkennt að lánveitandi hefði ekki staðið rétt að "verðmerkingum" með því að veita alls ekki upplýsingar um kostnaðinn í samræmi við lög um neytendalán.

Það eina sem vantaði var eins og áður segir, að dómari málsins gerði sér grein fyrir því að Ísland gerðist aðili að EES-samningnum fyrir meira en tveimur áratugum síðan, og síðan þá hafa sambærilegar reglur gilt um verðmerkingar í öllum viðskiptum við neytendur. Gildir þá einu hvort þeir eru að kaupa mjólkurpott, tjaldvagn eða taka lán. Rétt verð á alltaf að koma fram í auglýsingum sem og upplýsingagjöf til hvers og eins neytanda.

Það eina sem var vitlaust í þessu máli var að dómarinn dæmdi enga sekt eða aðra refsingu, þó svo að fyrir lægi og væri margviðurkennt að fjöldinn allur af lagaákvæðum hefði verið þverbrotinn af lánveitandanum. Dómurinn er því miður enn einn sorglegur vitnisburður um það hvernig íslenskir dómstólar virðast hvorki skilja né kæra sig um að fara eftir skýrum lögum sem hafa verið í fullu gildi hér á landi um áratugaskeið.

Fréttaflutningur sem þessi er ekki heldur til þess fallinn að hjálpa íslensku stjórnkerfi og dómskerfi að komast út úr þeim ógöngum sem þau hafa komið sér í með marvíslegum og síendurteknum brotum gegn íslenskum neytendum og þjóðréttarlegum skuldbindingum Íslands. Með slíku framferði hafa þeir meðal annars skapað ríkissjóði ómælda skaðabótaskyldu, sem hleypur á hundruðum, jafnvel þúsundum milljarða króna.

Það er nefninlega meginregla í EES-rétti að ríki verður skaðabótaskylt gagnvart EES-ríkisborgurum ef það veldur þeim tjóni með því að fara ekki eftir EES-reglum. Meðal þeirra sem hafa orðið fyrir þessu tjóni eru ekki eingöngu íslenskir ríkisborgarar, heldur eru fjölmörg staðfest dæmi um að ríkisborgarar annarra EES-ríkja hafi verið hlunnfarnir með sama hætti. Dómskerfið hér á landi hefur þannig slegist í lið með banksterum við að sýna umheiminum fram á að hér á landi ráði ræningjar ríkjum og þeir séu hafnir yfir lög.

Björn og Karl þurfa að borga

Athugasemdir

[Gunnar Heiðarsson, 23.12.2015 kl. 07:22]

 Er ekki þarna verið að deila um hin svokölluðu "Árna Páls lög"?

[Guðmundur Ásgeirsson, 23.12.2015 kl. 13:15]

Nei, lög um neytendalán nr. 121/1994.

Dómstólar virða þau lög ekki í framkvæmd, en þau fela sér innleiðingu á Evróputilskipun, og Ísland er brotlegt gegn EES-samningnum með því að fara ekki eftir slíkum reglum.

Svokölluð Árna Páls lög sem þú nefndir, eru líka í andstöðu við reglur EES um neytendavernd vegna óréttmætra samningsskilmála. Það reyndi ekki sérstaklega á þau í þessu máli því bankinn var búinn að viðurkenna að það mætti ekki reikna hærri vexti samkvæmt þeim með afturvirkum hætti, heldur ættu fullnaðarkvittanir að gilda.

Með þeirri niðurstöðu er hinsvegar litið framhjá því að vextir samkvæmt fullnaðarkvittunum voru reiknaðir af of háum gengistryggðum höfuðstól og innihalda því enn ólöglega gengistryggingu. Þetta hefur verið reynt að fá leiðrétt líka, en af einhverjum stórundarlegum hvötum hafa dómstólar ekki viðurkennt það. Þeir hafa meira að segja talið sig þess umkomna að dæma fólk til að greiða lán í erlendum gjaldmiðlum með íslenskum krónum og þannig gengistryggt viðkomandi lán í reynd, þó svo að slíkt sé ólöglegt.

Dómaframkvæmd á þessu sviði er orðin að fullkominni rökleysu, og með því er búið að valda íslenskum neytendum ómældu tjóni. Bótaskylda vegna þess tjóns hvílir öll á ríkissjóði þ.e. skattgreiðendum. Eina skynsamlega notkunin á þeim "stöðugleikaframlögum" sem slitabúin eru að afhenda ríkinu væri að nota þau til þess að standa straum af þeirri bótaskyldu og gera heilt við þolendur þessara afbrota.