Viðurkennt að leiga sé fjármagnskostnaður

Þjóðskrá Íslands hefur tekið saman upplýsingar um ávöxtun af útleigu á íbúðarhúsnæði eftir staðsetningu og herbergjafjölda fasteigna. Ársávöxtun leiguhúsnæðis er reiknuð sem hlutfall af ársleigu (12*mánaðarleiga), fengna úr þinglýstum samningum og fasteignamati íbúðar.

Með þessu er í raun viðurkennt að leiga innihaldi fjármagnskostnað, það er að segja að leigjendur greiði raunverulega fyrir vexti og verðtryggingu þeirra lána sem hvíla á húsnæðinu sem þeir leigja. Þar af leiðandi eru hagsmunir leigjenda gagnvart afnámi verðtryggingar þeir sömu og hagsmunir lántakenda sem búa í eigin húsnæði.

Þannig má segja að leiga á húsnæði sé mjög sambærileg að forminu til við húsnæðislánakerfi þar sem öll lánin eru afborgunarlaus (a.m.k. fyrir ábúendur) og aðeins eru greiddir vextir af þeim, en sjálfur höfuðstóllinn greiðist aldrei. Vel að merkja er það einmitt slíkt kerfi sem ýmsir aðilar með ASÍ í farabroddi hafa lagt til að verði innleitt hér á landi, og hafa kennt við Danmörku þó að slík skilgreining sé reyndar ónákvæm.

Samkvæmt lögum um neytendalán er skylt að upplýsa greiðanda neytendaláns um allan kostnað við lántökuna. Þar sem leiga er í raun greiðsla á lánskostnaði þess sem á húsnæðið og fjármagnar það með lántöku, má velta upp þeirri spurningu hvort ekki ætti það sama að gilda um upplýsingaskyldu leigusala um þann kostnað líkt og þau lög kveða á um? Þar á meðal hvernig kostnaður muni þróast (og hækka) í takt við verðbólgu ef um verðtryggðan samning er að ræða eins og er algengast.

Þetta er einmitt það sem var lagt til að yrði gert varðandi verðtryggingu leigusamninga í frumvarpi um afnám verðtryggingar neytendasamninga sem samið var á vettvangi Hagsmunasamtaka heimilanna og lagt fram á Alþingi í mars á síðasta ári.

Líklegt má telja að leigjendur myndu flestir hugsa sig tvisvar um áður en þeir skrifuðu undir verðtryggðan leigusamning, ef í honum kæmi skýrt fram að leiguverðið færi síhækkandi og yrði innan fárra ára komið langt yfir upphaflegar forsendur um greiðslugetu leigjandans. Þeir leigjendur myndu því miklu frekar leita í óverðtryggð kjör, eða taka þátt í baráttunni fyrir afnámi verðtryggingar ef viðunandi kjör reynast hvergi vera í boði.

Með núverandi fyrirkomulagi geta leigusalar hinsvegar komist upp með að halda kotnaðinum við verðtrygginguna leyndum fyrir leigjendum þegar þeim er boðið að undirgangast leigusamninga. Ólíkt því sem á við um neytendalánin þar sem slíkir óréttmætir viðskiptahættir eru bannaðir, gilda engar slíkar reglur um leigusamninga.

Af þessum sökum er mjög mikilvægt fyrir leigjendur að gera sér grein fyrir því að þeirra helsta baráttumál er að krefjast afnáms verðtryggingar á öllum neytendasamningum, þar á meðal leigusamningum. Ef leigan yrði ekki lengur verðtryggð þá myndu leigusalarnir jafnframt líka vilja taka undir með afnámi verðtryggingar á lánum, enda myndu þeir eftir sem áður þurfa að geta staðið í skilum með sinn fjármagnskostnað.

Þannig hefðu allir þessir aðilar sameiginlega hagsmuni af fortakslausu afnámi verðtryggingar neytendasamninga, óháð því hvort um sé að ræða fjölskyldur í eigin húsnæði, leiguhúsnæði, eða þá sem eiga húsnæði og leigja það út til annara fjölskyldna. Verðtrygging er sameiginlegur óvinur þeirra allra.

 

Lægsta ávöxtunin í miðbænum