Fjármálaeftirlitið afturkalli starfsleyfi Lýsingar

Samkvæmt fréttum eru á annað hundrað mál gegn Lýsingu hf. fyrir dómstólum um þessar mundir, og má því telja líklegt að ljósin í lögfræðideildinni þar verði oft kveikt á nóttunni næsta haust. Þessi mikli málafjöldi er hinsvegar úr öllu samræmi við smæð fyrirtækisins og er mörgum tíðrætt um mikla óánægju viðskiptavina með óbilgirni fyrirtækisins í framkomu við sig. Hugsanlega er hinn mikli málafjöldi að einhverju leyti einkenni þess vanda.

Það er hinsvegar ekki nóg að kvarta bara, heldur er rétt að skoða hvað sé til ráða, og um leið er hægt að greina að nokkru leyti dýpri orsakir þess að vandamál sem þessi ná gjarnan að skjóta rótum á íslenskum fjármálamarkaði (er skemmst að minnast starfsemi Dróma í því samhengi). Við slíka athugun kemur í ljós einn sameiginlegur undirliggjandi þáttur: Fjármálaeftirlitið, eða reyndar í flestum tilvikum fullkominn skortur á því.

Sjá 7. tl. 1. mgr. 20. gr. laga um fjármálafyrirtæki nr. 161/2002:

http://www.althingi.is/lagas/nuna/2002161.html#G20

20. gr. Starfsheimildir viðskiptabanka, sparisjóða og lánafyrirtækja.
Starfsemi viðskiptabanka og sparisjóða getur tekið til eftirfarandi þátta:
   [...]
   7. Viðskipta fyrir eigin reikning eða fyrir viðskiptavini með:
   a. greiðsluskjöl á peningamarkaði (ávísanir, víxla, önnur sambærileg greiðsluskjöl o.s.frv.),
   b. erlendan gjaldeyri,
   c. framvirka samninga og skiptirétt (vilnanir),
   d. gengisbundin bréf og vaxtabréf og
   e. [...]

Jafnframt 3. mgr. sömu greinar:

Starfsemi lánafyrirtækja getur tekið til 1.–14. tölul. 1. mgr. að því undanskildu að lánafyrirtækjum er óheimilt að taka á móti innlánum.

(Lýsing fellur þarna undir skilgreininguna "lánafyrirtæki".)

Sjá yfirlit yfir starfsleyfi fjármálafyrirtækja á vef Fjármálaeftirlitsins:

http://www.fme.is/media/frettir/Yfirlit-yfir-starfsleyfi---skjal-3714.pdf

Starfsheimildir viðskiptabanka, sparisjóða og lánafyrirtækja skv. 20. gr. laga nr. 161/2002:	Lýsing hf.
[...]
7. Viðskipti fyrir eigin reikning eða fyrir viðskiptavini með:
a. greiðsluskjöl á peningamarkaði (ávísanir, víxla, önnur sambærileg greiðsluskjöl o.s.frv.),	X³
b. erlendan gjaldeyri,	X³
c. framvirka samninga og skiptirétt (vilnanir),	X³
d. gengisbundin bréf og vaxtabréf og	X³
e. verðbréf.	X³
[...]	X³

Sjá athugasemd til nánari skýringar í neðanmálsgrein:

"³ = En eingöngu fyrir eigin reikning, ekki fyrir viðskiptavini."

Það sem þetta þýðir í stuttu máli er að Lýsing hf. hefur hvorki starfsleyfi til viðskipta fyrir viðskiptavini sína með gjaldeyri né gengisbundin bréf. Þannig er útilokað að gengistryggðar lánveitingar Lýsingar til viðskiptavina sinna hafi getað rúmast innan þeirra heimilda sem starfsleyfi fyrirtækisins kveður á um.

Brotið getur varðað við 7. tl. 1. mgr. 9. gr. sömu laga:

http://www.althingi.is/lagas/nuna/2002161.html#G9

9. gr. Ástæður afturköllunar.
Fjármálaeftirlitið getur afturkallað starfsleyfi fjármálafyrirtækis í heild eða að hluta:
[...]
   7. brjóti fyrirtækið að öðru leyti alvarlega eða ítrekað gegn lögum þessum, reglum, samþykktum eða reglugerðum settum samkvæmt þeim.

Jafnframt varðar brot á starfsheimildum við 112. gr. b. laganna:

112. gr. b. Sektir eða fangelsi.
Það varðar sektum eða fangelsi allt að tveimur árum, liggi þyngri refsing ekki við broti samkvæmt öðrum lögum, að brjóta gegn eftirtöldum ákvæðum laga þessara og reglum settum á grundvelli þeirra:
   1. 3. gr. um að starfsleyfisskyld starfsemi skuli ekki stunduð án starfsleyfis,
   2. [...]

Með öðrum orðum er um að ræða athæfi sem varðar sviptingu starfleyfis og er refsivert.

Hérna eru hinsvegar þær aðgerðir FME vegna framferðis Lýsingar, sem sjáanlegar eru:

26.11.2012 Gagnsæistilkynning vegna athugunar á starfsháttum Lýsingar hf.

Borist hafði "ábending" (hugtakið sem FME notar yfir kvartanir) frá viðskiptavini Lýsingar sem hafði ekki aðeins verið neitað um endurútreikning, heldur beinlínis neitað um upplýsingar um endurútreikning og önnur nánar tiltekin atriði sem hann hafði óskað eftir. FME taldi að svara hefði átt fyrirspurninni og fyrirskipaði Lýsingu að "endurskoða meðhöndlun fyrirspurna frá viðskiptavinum" sem leiddi til þess að Lýsing birti nýja fréttatilkynningu á heimasíðu sinni með ítarlegri upplýsingum. Taldi FME það nægjanlegt og að ekki þætti ástæða til beitingar stjórnvaldssektar.

20.12.2013 Gagnsæistilkynning vegna athugunar á viðskiptaháttum Lýsingar hf. í kjölfar dóms Hæstaréttar í máli nr. 672/2012

Umræddur dómur braut blað í réttarsögunni að tvennu leyti. Í fyrsta skipti var dæmt samkvæmt lögum um neytendalán, og í fyrsta skipti var verðtrygging láns miðað við vísitölu neysluverðs dæmd ólögleg. Lýsing hefur hinsvegar gert sitt allra besta til þess að þaga yfir þessari niðurstöðu svo hún spyrjist ekki út, og hafði til dæmis ekki einu sinni fyrir því að láta fyrrverandi viðskiptavini með samskonar samninga vita af því að dómur hefði fallið og að þeir ættu líklega rétt á leiðréttingu. Jafnvel þeir sem vissu af dómnum og höfðu samband við Lýsingu af eigin frumkvæði, hafa margir hverjir lent í stökustu vandræðum með að fá þá leiðréttingu framkvæmda.

Fjármálaeftirlitið skarst í leikinn og fyrirskipaði Lýsingu að tilkynna öllum viðskiptavinum um dóminn, þar á meðal fyrrverandi viðskiptavinum sem voru þegar búnir að borga sig frá prísundinni, allt of háu og ólögmætu gjaldi. Lýsing þráaðist hinsvegar við og bar við allskyns misjafnlega góðum ástæðum og flækjum fyrir því að verða við fyrirmælunum.

9.1.2014 Eftir meira en sex mánaða þref og stapp höfðar Lýsing dómsmál gegn Fjármálaeftirlitinu og krefst ógildingar framangreindrar ákvörðunar um að tilkynna skuli viðskiptavinum með uppgreidda samninga um dóm sem eigi við um þá. FME tekur til varna og krefst frávísunar málsins, þar sem þriggja mánaða kærufrestur ákvörðunarinnar hafi verið löngu liðinn þegar dómsmálið var höfðað.

13.6.2014 Úrskurður Héraðsdóms Reykjavíkur í málinu nr. E-85/2014.

Rúmu ári eftir fyrsta bréf FME um málið til Lýsingar, kveður héraðsdómur upp úrskurð þar sem fallist er á að kröfum Lýsingar verði vísað frá dómi enda var kærufrestur útrunninn.

27.6.2014 Fjármálaeftirlitið samþykkir yfirtöku Lýsingar á Lykli

FME veitir samþykki sitt fyrir því að Lýsing yfirtaki tiltekinn rekstrahluta MP banka á sviði bílalána sem gengur undir heitinu Lykill. Engin sérstök rök eru færð fyrir ákvörðuninni. Reyndar er afar erfitt að sjá nein rök fyrir henni, nema þá kannski að FME hafi talið að fleiri neytendur á fjármálamarkaði þyrftu að taka út sína þjáningu...?

Meira um þessi hræðilegheit má lesa um í augLýsingu sem birtist í Fréttablaðinu þann 8. mars síðastliðinn, þar sem neytendur voru varaðir við starfsháttum Lýsingar. Miðað við þann fjölda mála sem nú fréttist að séu fyrir dómstólum gegn Lýsingu virðist hafa verið full þörf á slíkum aðvörunum. Málafjöldinn er heldur ekki í nokkru einasta samræmi við hverfandi markaðshlutdeild fyrirtækisins á íslenskum fjármálamarkaði, en í ákvörðun Samkeppniseftirlitsins vegna yfirtöku Lykils er hún sögð vera einungis 1,3%.

Með hliðsjón af öllu þessu er það ekki bara undarlegt heldur eiginlega hin mesta furða að ekki sé fyrir löngu búið að afturkalla starfsleyfi Lýsingar. Brot sem þessi geta varla talist flokkast undir annað en skipulögð fjársvik og stórfelldar tilraunir til ólögmætrar auðgunar. Hefðu þau verið framin í heilbrigðu réttarríki þá væri fyrirtækið ekki lengur starfandi undir stjórn sömu aðila og þeir annað hvort komnir eða á leiðinni bak við lás og slá.

Á Íslandi hinsvegar, þar höfum við FME, sem virðist vera pikkfast ofan í ræsinu.

Á annað hundrað mál gegn Lýsingu

Athugasemdir

[Tómas Veigar Sigurdarson (IP-tala skráð) 4.7.2014 kl. 02:21]

Þér væri hollt að læra að lesa væni. Þú segir sjálfur;

"7. Viðskipti fyrir eigin reikning eða fyrir viðskiptavini með:"

Hvað þýðir "eða fyrir viðskiptavini" í þínum heimi?

[Guðmundur Ásgeirsson, 4.7.2014 kl. 03:01]

Það sem lögin kveða á um.

Annars þarftu ekki að hafa mig fyrir því, heldur er kannski af þessu tilefni rétt að vitna í tölvupóstsamskipti FME og Frjálsa fjáfestingarbankans vegna sambærilegra atriða í starfsheimildum þess fyrirtækis, sem undirritaður "hefur undir höndum" (nöfnum hlutaðeigandi hefur verið breytt):

"frá: [xxxxxxxx]@frjalsi.is

 til: [xxxxxxxx]@fme.is

Dags. 13.3.2007 14:24:59

Sæl [xxxxxxxx]

Það staðfestist hér með að 7. tl. 1. mgr. 20. gr. laga nr. 161/2002, felist eingöngu í viðskiptum fyrir eigin reikning með greiðsluskjöl á peningamarkaði (liður a) og verðbréf (liður e).

Varðandi b lið 7. tl. 1. mgr. 20. gr. laga nr. 161/2002 þá eigum við ekki viðskipti með erlendan gjaldeyrir nema þann hátt að skuldabréf viðskiptavina umreiknast úr erlendri mynt yfir í innlenda á gjalddaga og við uppgreiðslu m.v. gengi á markaði og úr innlendri mynt yfir í erlenda miðað við gengi á markaði við lánveitingu. Bankinn ver sig síðan gagnvart gengisáhættu með lántöku í erlendri mynt og með framvirkum samningum. Bankinn þarf að kaup myntir af innlendum banka til greiðslu á erlendum lánum og selja myntir við lántöku á erlendum lánum."

Þarna er frekar greinilega verið að tala um gengistryggð lán.

Á grundvelli þessara skýringa á þýðingu laganna veitti Fjármálaeftirlitið Frjálsa fjárfestingarbankanum starfsleyfi. Þetta er semsagt þeirra túlkun, ekki mín. Það er því einhver annar en ég sem þarf að læra að lesa.

Góðar stundir.

[Erlingur Alfreð Jónsson, 4.7.2014 kl. 05:16]

Það er rétt að benda Tómasi líka á skýringar á starfsheimildum í neðanmálsgrein við töfluna yfir starfsheimildir.

Leyfi mér að benda einnig á 19.gr. laga um fjármálafyrirtæki:
19. gr. Góðir viðskiptahættir og venjur.
[Fjármálafyrirtæki skal starfa í samræmi við eðlilega og heilbrigða viðskiptahætti og venjur á fjármálamarkaði.
 Fjármálaeftirlitið setur reglur1) um hvað teljist eðlilegir og heilbrigðir viðskiptahættir fjármálafyrirtækja samkvæmt lögum þessum.

Sett var reglugerð þ. 12. júní 2013 sem tilgreinir frekar hvað teljist eðlilegir og heilbrigðir viðskiptahættir. Það mætti ætla að reglugerð þessi sé upp á punt hjá FME miðað við linkindina sem Lýsingu hefur verið sýnd á síðustu árum.

Það er löngu kominn tími til að loka þessu fyrirtæki. Einbeittur brotaviliji er alger í starfsemi þess.

[Guðmundur Ásgeirsson, 4.7.2014 kl. 12:49]

Hér eru tvær athyglisverðar greinar úr þessum reglum sem geta átt við:

3. gr.

Mat á eðlilegum og heilbrigðum viðskiptaháttum.

Fjármálaeftirlitið leggur mat á hvort fjármálafyrirtæki starfi í samræmi við eðlilega og heilbrigða viðskiptahætti og venjur á fjármálamarkaði að teknu tilliti til 3. mgr. 1. gr.

Mat Fjármálaeftirlitsins grundvallast á:

1. ákvæðum laga, reglugerða og reglna sem gilda um starfsemina, markmiðum og tilgangi þeirra,
2. leiðbeinandi tilmælum Fjármálaeftirlitsins,
3. tilkynningum og ákvörðunum Fjármálaeftirlitsins,
4. samþykktum, innri reglum og viðmiðum fjármálafyrirtækis,
5. siðareglum og öðrum viðmiðum sem eiga við um starfsemina,
6. viðteknum venjum á fjármálamarkaði,
7. hlutverki og eðli starfseminnar, og
8. öðrum atriðum, en skv. 1.-7. tölul., þegar málsatvik gefa tilefni til.

9. gr.

Viðskiptahættir í ytri starfsemi.

Með viðskiptasambandi stofnast trúnaðarskylda fjármálafyrirtækis gagnvart viðskipta­manni. Því skal fjármálafyrirtæki, í samskiptum sínum við viðskiptamenn, tryggja að:

1. það starfi á heiðarlegan og réttlátan hátt og annist viðskipti sín af fagmennsku og kostgæfni með hagsmuni viðskiptamanna og trúverðugleika fjármálamarkaðarins að leiðarljósi,
2. allar viðeigandi upplýsingar um vöru og þjónustu, þ. á m. um allan kostnað, séu veittar á skýran og skiljanlegan hátt, áður en viðskipti fara fram og meðan á við­skipta­sambandi stendur,
3. upplýsingar um vöru og þjónustu séu hvorki misvísandi né blekkjandi,
4. áður en viðskipti með vöru eða þjónustu fara fram, að nauðsynlegra upplýsinga sé aflað frá viðskiptamanni,
5. viðskiptamanni séu veittar allar nauðsynlegar upplýsingar er varðar viðskipta­sambandið,
6. viðskiptamaður sé ekki beittur óeðlilegum þrýstingi til að hafa áhrif á ákvörðun hans,
7. dregið sé úr hættu á hagsmunaárekstrum,
8. stefnur, verklag og framkvæmd starfa fjármálafyrirtækis takmarki ekki eða komi með óeðlilegum hætti í veg fyrir aðgengi að almennri fjármálaþjónustu.

- Hvort FME byggir mat sitt raunverulega á þessu er svo önnur saga.

[Erlingur Alfreð Jónsson, 4.7.2014 kl. 14:48]

Ekki gleyma lið 8 í 3.gr.: "öðrum atriðum, en skv. 1.-7. tölul., þegar málsatvik gefa tilefni til."

Eeeh, kannski Hæstaréttardómar í málum annarra viðskiptavina vegn sambærilegra hagsmuna???!!!!

Þá kemur fram á heimasíðu Lýsingar að fyrirtækið sé í 100% eigu Klakka ehf. Klakki er þá væntanlega eini hluthafinn, eða hvað?

Lög um hlutafélög segja í 20.gr. að hluthafar skuli jafnan vera tveir hið fæsta. Hmmm, 100% í eigu Klakka segir á heimasíðu? Í 107.gr. segir jafnframt að sé ekki bætt úr fjölda hluthafa innan 3 mánaða geti ráðherra gert kröfu til þess að bú hlutafélags skal tekið til skipta. Ekki það að ég eigi von á því að ríkisstjórnin hlutist til um starfsemi Lýsingar.

En er kannski komin tími á að FME taki yfir rekstur Lýsingar í ljósi almannahagsmuna og vegna ítrekaðra brota á lögum um fjármálafyrirtæki? Ég á hér við óeðlilega viðskiptahætti á fjármálamarkaði.

[Guðmundur Ásgeirsson, 4.7.2014 kl. 15:25]

Nei takk ómögulega, við höfum reynslu af því þegar FME gerist virkur þáttakandi í slitum fjármálafyrirtækja og rekstri slitabúa sbr. Drómi.

ALDREI AFTUR SVOLEIÐIS !!!

Það þarf einfaldlega bara að loka sjoppunni eða víkja öllum stjórnendum frá og ráða nýja, en þeir þyrftu þá að koma allt annars staðar frá og ekki heldur frá Fjármálaeftirlitinu sjálfu (sbr. áðurnefnda reynslu af Dróma).

[Guðmundur Ásgeirsson, 4.7.2014 kl. 15:29]

Reyndar þá virðist samkvæmt nýjustu fréttum sem að Lýsing sé að yfirtaka FME en ekki öfugt:

http://www.mbl.is/vidskipti/frettir/2014/07/04/breytingar_hja_lysingu/

Þarna kemur fram að ráðnir hafi verið nokkrir nýir stjórnendur til að fylla stöður samkvæmt nýju skipuriti. Þar á meðal er nýr yfirlögfræðingur og nýr yfirmaður áhættustýringar, sem bæði eru fyrrum starfsmenn Fjármálaeftirlitsins.

Oj hvað er mikil drómalykt af þessu.