Banna EKKI gistirekstur í íbúðarhúsnæði

Meðfylgjandi frétt er efnislega röng. Þar er étið upp úr til­kynn­ingu á vef Stjórnarráðsins að sam­kvæmt nýlegri laga­breyt­ingu verði rek­end­um gisti­staða ekki leng­ur heim­ilt að leigja út gistirými sem er skil­greint sem íbúðar­hús­næði. Hið rétta er að samkvæmt nýsamþykktu lögunum verður rek­end­um gisti­staða sem hafa leyfi til að leigja út gist­i­rými sem hefur verið skilgreint sem íbúðarhúsnæði, áfram heimilt að gera það.

Þannig er í raun fest í sessi að þeir sem hafi þegar fengið slíkum rekstrarleyfum úthlutað megi halda því áfram að eilífu að nýta íbúðarhúsnæði til annars en íbúðar. Enda eru þau leyfi ótímabundin eins og var lagt til um leyfi til sjókvíalaxeldis í frumvarpi sem var nýlega lagt fram á Alþingi og hefur vakið hörð viðbrögð í samfélaginu, með þeim afleiðingum að viðkomandi ráðherra hefur nú sagst ætla að draga þá tillögu til baka.

Eini munurinn er sá að ótímabundin leyfi til þess að reka gististarfsemi í atvinnuskyni í íbúðarhúsnæði hafa ekki verið veitt samkvæmt lögum frá lýðræðislega kjörnu Alþingi, heldur á grundvelli reglugerðarbreytingar ráðherra fyrir nokkrum árum síðan. Draga má í efa hvort að sú reglugerð eigi sér nægilega lagastoð þar sem hún stríðir gegn meginreglum ýmissa laga sem setja atvinnustarfsemi í íbúðarhúsnæði verulegar skorður.

Af greinargerð með frumvarpi til umræddra laga má ráða að þau eigi ekki að hafa nein áhrif á þegar útgefin leyfi heldur aðeins stöðva veitingu fleiri slíkra leyfa. Samkvæmt því myndi lagabreytingin ekki auka framboð íbúðarhúsnæðis eins og var þó yfirlýst markmið hennar, heldur aðeins draga úr fækkun þeirra íbúða sem rata inn á húsnæðismarkað, sem þjáist nú þegar af miklum skorti á framboði íbúðarhúsnæðis.

Það er skiljanlegt að mikill fjöldi fólks hafi risið upp og mótmælt því að fyrirtækjum yrðu veitt ævarandi leyfi til að hagnýta firði landsins undir starfsemi sem er í besta falli vafasamt hvort muni hafa æskileg áhrif til lengri tíma litið.

Að sama skapi vekur það furðu að ekki hafi vakið álíka hörð viðbrögð hjá þjóð sem þjáist nú hvað mest af gríðarlegum húsnæðisskorti, að það sé fest í sessi að halda megi íbúðum frá húsnæðismarkaði í stað þess að fólk og fjölskyldur geti haldið þar heimili. Skaðinn sem sá skortur veldur samfélaginu ætti nú að vera flestu fólki augljós.

 

Í þágu gegnsæis er rétt að fram komi að sá sem þetta skrifar er einnig höfundur umsagnar um hið umrædda frumvarp þar sem var gagnrýnt að ekki væri gengið lengra með því en raun ber vitni til að stuðla að auknu framboði íbúðarhúsnæðis.

Banna gistirekstur í íbúðarhúsnæði

Rafmyntagröftur er ofurtölvuþjónusta

Ein af stjórnendum gagna­vers­fyr­ir­tæk­is­ins atN­orth segir í viðtengdri frétt að námugröftur eftir raf­mynt­um í ís­lensk­um gagna­ver­um sé á und­an­haldi.

Svo er haft eftir henni: „Inn­an nokk­urra mánaða verðum við hjá atN­orth al­veg far­in úr námugreftri. Þá mun­um við fyrst og fremst vera í of­ur­tölvuþjón­ustu. Vissu­lega er ork­an takmark­andi þátt­ur á Íslandi en við trú­um að með tíð og tíma geri fleiri sér grein fyr­ir vægi þessa iðnaðar og viður­kenni hann sem mik­il­væg­an út­flutn­ings­at­vinnu­veg.“

Þetta eru frekar undarleg ummæli í ljósi þess að rafmyntagröftur er einfaldlega ein tegund ofurtölvuþjónustu. Rétt eins og hver önnur ofurtölvuþjónusta byggist rafmyntagröftur á sem mestum afköstum við nýtingu reikniafls í tölvum.

Til að keyra tölvurnar þarf raforku og orkunotkunin er í beinu hlutfalli við reikniaflið sem notað er hverju sinni. Séu tölvurnar keyrðar á hámarksafköstum til að fullnýta reikniafl þeirra er raforkunotkunin sú sama hvort sem reikniaflið er notað til að grafa eftir rafmynt, í aðrar tegundir dulkóðunar, keyrslu reiknilíkana fyrir veðurspár, til að finna lausnir á eðlisfræðiverkefnum eða hvaðeina sem ofurtölvur eru almennt notaðar í.

Það hefur því engin áhrif á raforkunotkun gagnavera hvort þau eru notuð í rafmyntagröft eða aðrar tegundir ofurtölvuþjónustu. Þess vegna er undarlegt að í fréttinni sé breyting úr einni tegund ofutölvuþjónustu yfir í aðrar sett í samhengi við raforkunotkun, þegar slík breyting er ekki til þess falin að hafa nein áhrif á raforkunotkun.

Hætta brátt námugreftri

Fleiri réttindi eru í stjórnarskrá en eignarréttur

Húseigendafélagið leggur í umsögn sinni um frumvarp um breytingar á húsleigulögum sem liggur fyrir á Alþingi, aðaláherslu á eignarrétt fasteignaeigenda sem eru leigusalar. Það er í sjálfu sér allt í lagi því sá réttur er bundinn í stjórnarskránna. Slík samtök njóta tjáningarfrelsis og mega ráða því hvernig þau haga hagsmunabaráttu sinni.

Á hinn bóginn verður einnig að taka með í reikninginn að ýmis önnur réttindi eru bundin í stjórnarskrá og mannréttindasáttmála sem íslenska ríkið hefur samþykkt. Þar á meðal rétturinn til viðunandi húsnæðis á viðráðanlegum kjörum, enda hangir lífsvirðurværi margra í samfélaginu á því, ekki síst þeirra sem minnst mega sín.

Eignarréttur eins og hann er skilgreindur í stjórnarskrá er ekki án takmarkana. Hann má til að mynda takmarka í þágu almannahagsmuna. Enginn verður þó sviptur eign sinni án þess að fá bætur fyrir og það er viðurkennt. Sem sæmi um þetta má nefna að eigendur fasteigna mega yfirleitt ekki stunda þar starfsemi sem veldur tjóni á umhverfinu eða rýrir réttindi annarra. Þessi sjónarmið hafa einnig verið staðfest í réttarframkvæmd.

Frumvarpið sem um ræðir felur ekki í sér sviptingu eignarréttar heldur aðeins skilyrði fyrir því hvernig honum sé ráðstafað. Burtséð frá því hvort frumvarpið verði samþykkt eða ekki verður eigendum íbúða áfram heimilt að eiga þær og selja eða kaupa slíkar eignir eins og þeim lystir. Lagaskilyrðin sem eru lögð til í frumvarpinu kveða eingöngu á um hvernig megi ráðstafa slíkum eignum til útleigu og fénýta þær þannig.

Þegar ein tegund réttinda vegst á við aðra tegund réttinda er alltaf skynsamlegt að leita jafnvægis þar á milli. Þess vegna er það ekki endilega stjórnarskrárbrot þó að löggjafinn reyni að stuðla að því að slíkt jafnvægi náist.

Rétturinn til húsnæðis er ekkert síður mikilvægur en eignarrétturinn. Ef sá sem þetta skrifar þyrfti að velja á milli þess að einhver verði heimilislaus og leyfa fasteignareiganda að gera hann heimilislausan, yrði sá fyrir valinu sem er í veikari stöðu. Lesendur mega svo draga sínar ályktanir um hvor það sé í þessu ímyndaða tilviki.

Það þjónar engum samfélagslegum hagsmunum að gera fólki ókleift að hafa viðunandi húsnæði. Það þjónar ekki heldur hagsmunum fasteignaeigenda að hemilislaust fólk ráfi um göturnar umhverfis fasteignir þeirra og grípi jafnvel til ólöglegra örþrifaráða eins og innbrota og þjófnaða til að reyna að draga fram líf sitt. Þvert á móti er það til þess fallið að rýra hagsmuni eigenda fasteigna þegar svo er ástatt.

Eignarrétturinn er til staðar og óneitanlega mikilvægur, en kannski ekki eins einhliða og kann að virðast við fyrstu sýn. Ákveðin mannúð er ekki aðeins nauðsynleg til að byggja réttlátt og gott samfélag heldur er hún líka beinlínis stjórnarskrárbundin. Fyrir því eru góðar ástæður sem stefna að því jafnvægi sem er forsenda fyrir góðum árangri.

Húsaleigufrumvarp í trássi við stjórnarskrá

Heimildir lífeyrissjóða til að fjármagna leiguíbúðir

Nokkuð lengi hefur verið kallað eftir því að lífeyrissjóðir komi af krafti að fjármögnun á uppbyggingu leiguíbúða til að auka framboð á húsnæðismarkaði. Lífeyrissjóðirnir hafa kvartað yfir því að þeir geti það ekki vegna of þröngra takmarkana sem ríkisvaldið hefur sett á fjárfestingarheimildir þeirra með ákvæðum VII. kafla laga um skyldutryggingu lífeyrisréttinda og starfsemi lífeyrissjóða.

Þetta hefur meðal annars verið rætt í tengslum við kjarasamninga. Í yfirlýsingu stjórnvalda frá 12. desember 2022 vegna kjarasamninga á almennum vinnumarkaði kom fram að stjórnvöld myndu á samningstímabilinu finna leiðir til að auðvelda lífeyrissjóðum að koma að fjármögnun á íbúðarhúsnæði til útleigu til einstaklinga með því að rýmka heimildir sjóðanna til fjárfestinga í leigufélögum.

Afraksturinn af þessu eru drög að frumvarpi sem hafa verið birt í samráðsgátt stjórnvalda. Þar er lagt til að lífeyrissjóðum verði "heimilt að binda allt að 5% heildareigna í hlutabréfum og skuldabréfum, sem ekki eru skráð á skipulegan verðbréfamarkað, útgefin af félögum þar sem meginstarfsemin er langtímaleiga íbúðarhúsnæðis til einstaklinga", sem og í fjárfestingasjóðum sem fjárfesta eingöngu í slíkum bréfum.

Í árslok 2023 námu heildareignir lífeyrissjóða um 7.287 milljörðum króna en fasteignamat íbúðarhúsnæðis á landinu öllu samtals 10.596 milljörðum króna. Miðað við þær stærðir gætu lífeyrissjóðir í mesta lagi fjármagnað um 3,4% íbúðarhúsnæðis á landinu, verði frumvarpið óbreytt að lögum með þessari takmörkun.

Eins og svo margt sem stjórnvöld lofa í tengslum við kjarasamninga er þetta óþolandi seint fram komið og þar að auki í mýflugumynd. Það er harla ólíklegt að svona lágt hlutfall geti haft eins mikil áhrif til að auka framboð á húsnæði og raunverulega er þörf fyrir. Þess vegna væri full ástæða til að rýmka þetta hlutfall verulega og vonandi verður hugað að slíkri breytingu við meðferð frumvarpins á Alþingi.

Vill auka fjárfestingarheimildir lífeyrissjóða

Hunsa þunga fjárhagsstöðu (allra hinna) heimilanna

Ríkisstjórnin hefur ákveðið að koma á fót starfshópi til að bregðast við erfiðri fjárhagsstöðu bænda vegna verðbólgu og vaxtahækkana.

Sjá tilkynningu: Ráðuneytisstjórahópur skipaður vegna fjárhagsstöðu bænda

Enginn slíkur starfshópur hefur verið skipaður til að bregðast við erfiðri fjárhagsstöðu allra hinna heimilanna, sem er til komin af nákvæmlega sömu ástæðum. Tekið skal fram að sá sem þetta skrifar hefur fulla samúð með stöðu bænda, en þætti jafnframt betra ef ríkisstjórnin sýndi jafn mikla samúð með stöðu allra hinna heimilanna.

Til að gefa ákveðna hugmynd af því hvernig tilkynningin gæti litið út ef ríkisstjórninni væri jafnt umhugað um stöðu allra heimila, kom upp sú hugmynd að endurskrifa hana með þeirri einu breytingu að skipta sérstökum tilvísunum til bænda og landbúnaðar út fyrir almennar tilvísanir til heimilanna í landinu:

Ríkisstjórn Íslands samþykkti í morgun að koma á fót starfshópi ráðuneytisstjóra þriggja ráðuneyta; matvæla menningar- og viðskiptaráðuneytisins, fjármála- og efnahagsráðuneytisins og innviðaráðuneytisins. Hópurinn mun leggja mat á þá stöðu sem upp er komin í landbúnaði hjá heimilunum í kjölfar endurtekinna hækkana á stýrivöxtum og verðhækkana á aðföngum.

Höfuðstóll verðtryggðra lána hefur hækkað hratt síðustu misseri og þannig rýrt eiginfjárstöðu bænda heimilanna eins og víðar í samfélaginu. Staða landbúnaðar heimilanna er þó sérlega erfið að því leyti að rekstur búa húsnæðis er nátengdur heimilum bænda mannréttindavörðum lífsskilyrðum þeirra og hækkanir við fjármagnskostnað og aðfangaverð hafa haft íþyngjandi áhrif. Rekstur í landbúnaði heimila er því orðinn þungur hjá mörgum framleiðendum einstaklingum og fjölskyldum.

Starfshópurinn mun draga saman nýjustu gögn um stöðuna og þróun síðustu missera.
Í framhaldinu verða lagðar fram tillögur með hliðsjón af þessum gögnum og jafnframt leiða leitað til að auðvelda kynslóðaskipti og nýliðun í landbúnaði einstaklingum og fjölskyldum að halda viðunandi heimili. Hópurinn mun verða í samráði við Byggðastofnun opinberar stofnanir og önnur fjármálafyrirtæki auk hagsmunaaðila í landbúnaði heimilanna.

Nú hlýtur það að vera réttmæt krafa allra heimila í landinu að jafnræðis verði gætt og samskonar starfshópur skipaður til að bregðast við erfiðri fjárhagsstöðu þeirra.

Fjalla um þunga fjárhagsstöðu bænda